Sự phân loại thể chất lấy quan niệm tổng thể làm tư tưởng chỉ đạo, phân biệt và xác định sự chênh lệch thể chất của mỗi người căn cứ lý luận cơ bản của âm dương, ngũ hành, phủ tạng, tinh, khí, huyết và chất dịch.

Tiêu chuẩn "Phân loại và xác định thể chất Trung Y" do Hội nghiên cứu Trung Y Dược Trung Hoa công bố năm 2009, đã chia thể chất bình thường của con người thành 9 loại, bao gồm thể chất bình hòa, khí hư, dương hư, âm hư, đờm thấp, thấp nhiệt, huyết ứ, khí uất và thể chất đặc biệt. Ngoài thể chất đặc biệt ra, thể chất của con người chia theo thuộc tính âm dương đại thể có thể chia làm ba loại như: thể chất âm dương bình hòa, thể chất thiên dương, thể chất thiên âm.

Thể chất âm dương bình hòa là loại thể chất có chức năng tương đối hài hòa, là thể chất lý tưởng với những đặc điểm là: khỏe mạnh, không béo không gầy, cho dù nước da trắng hay đen, nhưng đều bóng nhuận, mắt sáng, tính tình cởi mở, dễ gần gũi; lượng ăn vừa phải, thông đại tiểu tiện, lưỡi đỏ, lưỡi nhuận, nhịp mạch dịu, đều và khỏe; đêm ngủ yên tĩnh, tinh thần dồi dào, phản ứng nhạy bén, năng lực tự điều chỉnh và tính thích ứng mạnh. Loại thể chất này không dễ bị tà khí bên ngoài thâm nhập, cho dù bị tà khí bên ngoài thâm nhập cũng không đến nỗi mắc bệnh.

Thể chất thiên dương là chỉ thể chất gồm những biểu hiện tăng năng, thiên nhiệt, hiếu động. Loại thể chất này với những đặc điểm là dáng người gầy chắc; má hơi hồng, da dầu, tính cách hướng ngoại, hiếu động, thuộc phái mạnh, hay nóng nẩy, khả năng tự kiềm chế kém; ăn nhiều, chức năng tiêu hóa khỏe mạnh; thường ngày sợ nóng ham lạnh, thân nhiệt hơi cao, động một cái là ra mồ hôi, hay uống nước; môi và lưỡi hơi đỏ, tinh thần dồi dào, động tác nhanh nhẹn, phản ứng nhanh, khao khát ham muốn tình dục. Những người loại thể chất này hiếu động, hay cảm gió, cảm nắng và cảm nhiệt nhưng chịu được rét; trường hợp cảm gió sẽ gây phương hại tới phổi, trường hợp cảm nắng bị nhiệt sẽ gây phương hại tới âm của phổi, dạ dày, gan và thận; trường hợp mắc bệnh do sự thâm nhập của tà khí thường có biểu hiện của chứng nhiệt, chứng thực. Vì vậy khi bổ dưỡng và điều trị bằng các món ăn nên dùng các món tính mát kiêng các món tính nhiệt, nên dùng các món cam hàn, chua hàn, mặn hàn và thanh nhuận, kiêng dùng các món cay nhiệt ôn tán và đắng hàn trầm giáng. Sau khi vừa khỏi bệnh nên thận trọng dùng các món ôn nhiệt và cay như thịt cầy, thịt cừu, long nhãn v.v.

Thể chất thiên âm là chỉ thể chất thiên lệch về đặc tính ức chế, thiên hàn, đa tĩnh, dáng người hơi béo nhưng tương đối yếu, dễ mệt mỏi; má xanh lét không hồng hào, tính cách hướng nội, thích yên tĩnh ít hoạt động, hoặc nhát gan dễ kinh hoàng; ăn ít, chức năng tiêu hóa tạm được; bình thường sợ rét thích nóng, thân nhiệt hơi thấp; tinh thần hơi yếu, phản ứng khá chậm, ham muốn tình dục hơi kém. Thể chất dương hư, người lạnh sợ rét, dễ bị cảm lạnh, hàn tà thâm nhập bên trong, thường phương hại tới dương khí của tỳ và thận. Trường hợp mắc bệnh do sự thâm nhập của tà khí thường có biểu hiện của chứng hàn chứng hư. Vì vậy khi bổ dưỡng và điều trị bằng các món ăn nên dùng các món tính ôn kiêng các món tính hàn, nên dùng các món thực phẩm ôn bổ, kiêng các món đắng hàn tiết hỏa. Sau khi vừa khỏi bệnh, nên thận trọng dùng các món ăn bổ ngấy như thịt rùa, thịt ba ba, Thục địa hoàng và các món chua, chát, co rút như Ô mai v.v.

Thể chất là cơ sở biện chứng, thể chất gây ảnh hưởng tới loại hình triệu chứng trong lâm sàng. Cùng một nhân tố gây bệnh hoặc cùng một chứng bệnh, do thể chất khác nhau thì triệu chứng trong lâm sàng cũng khác nhau theo sự phân biệt âm dương, biểu lý, hàn nhiệt, hư thực. Ví dụ thể chất âm hư dễ bị nhiệt, thể chất dương hư dễ bị hàn. Trong lâm sàng thường gặp trường hợp cùng một khu vực cùng một thời kỳ lưu hành cùng một thứ bệnh, nhưng do bệnh nhân khác nhau thì sự biểu hiện của triệu chứng cũng khác nhau, người thì phong nhiệt, người thì phong hàn, người thì thấp nhiệt, vì vậy, trong điều trị nên căn cứ tình hình khác nhau để áp dụng phương pháp bổ dưỡng và điều trị khác nhau.Ví dụ như mặt xanh lét thuộc thể chất dương hư, bị thâm nhập của tà hàn, thấp và âm, dễ chuyển từ âm sang hàn và thấp, nên bổ dưỡng và điều trị bằng các món ôn dương, khử hàn hoặc thông dương lợi thấp; trường hợp má đỏ dáng người gầy thuộc thể chất âm hư, nội hỏa dễ động, dễ bị thâm nhập của tà hàn, thấp và âm, dễ chuyển từ dương sang nhiệt thương âm, nên bổ dưỡng và điều trị bằng các món thanh nhuận và tư âm giáng hỏa. Trong khi đó, tuy nguyên nhân gây bệnh khác nhau hoặc mắc bệnh khác nhau, do thể chất của người bệnh có đặc tính chung về mặt nào đó, có thể xuất hiện triệu chứng như nhau.